ارزشیابی سازماندهی محتوای کتب درسی علوم ابتدایی،راهنمایی و فیزیک اول دبیرستان در آموزش مفهوم انرژی

جایگاه و اهمیت کتاب درسی در سیستم آموزشی کشور با نقش ارزنده آن در فرایند تعلیم و تربیت مشخص و ممتاز می گردد. ضرورت به روز کردن منابع آموزشی به علت گسترش روز افزون اطلاعات، اهمیت درس علوم برای موفقیت در زندگی روزمره و لزوم درک صحیح دانش آموزان از برخی مفاهیم انتزاعی علوم از جمله مفهوم انرژی، یک اصل انکار ناپذیر است. چگونگی سازمان دهی کتاب درسی در نحوه یادگیری دانش‏آموزان اهمیت بسیاری دارد لذا این پژوهش به ارزشیابی سازماندهی محتوای کتاب های درسی علوم ابتدایی، راهنمایی و فیزیک اول دبیرستان پرداخته است. روش پژوهش از نوع ارزشیابی بود و جهت بیان یافته ها از روش کیفی استفاده و ابزار پژوهش جداول مقوله‏بندی و مصاحبه و آزمون بودند. کل مباحث مربوط به مفهوم انرژی کتاب ها مورد بررسی قرار گرفت و نمونه گیری انجام نشد. اهداف پژوهش عبارت بودند از 1- تعیین ملاک هایی ارزشیابی سازماندهی محتوای کتاب های درسی علوم ابتدایی، راهنمایی و فیزیک اول دبیرستان 2- ارزشیابی سازماندهی محتوای کتاب های درسی علوم ابتدایی، راهنمایی و فیزیک اول دبیرستان در مورد مباحث مربوط به مفهوم انرژی بر اساس ملاک های ارزشیابی تعیین شده. فرایند کار به این صورت بود که با مطالعه کتاب ها و منابع تخصصی برنامه ریزی درسی و بررسی تحقیقات انجام شده در زمینه تحلیل محتوای کتاب ها، مولفه های بیان شده در آن ها برای سازمان دهی محتوا استخراج و جدولی در بردارنده مولفه های مورد توافق در آن ها تهیه شد که معیار ارزشیابی قرار گرفت. این جدول برای متخصصان حوزه برنامه درسی فرستاده شد تا اعتباریابی شود و پس ازجمع آوری نظرات آن ها و رسیدن به وحدت نظر، جدول نهایی تهیه شد. سپس به وسیله معیارهای استخراج شده در جدول، فصل-های مورد نظر در کتاب های علوم که تحت نظر متخصص فیزیک انتخاب شده بود، توسط محقق مورد ارزیابی قرار گرفت و برای هر یک از مولفه های موجود در جدول به تفکیک فصول مثال عینی از متن کتاب استخراج شد. بعد از آن، برای اطمینان از صحت بررسی انجام شده توسط محقق در مورد چگونگی رعایت معیارهای سازماندهی محتوا در فصول کتاب‏های علوم، مصاحبه هایی با معلمین و سرگروه های آموزشی صورت گرفت به این صورت که آن ها در مورد نظر محقق نظر دادند و به این ترتیب پایایی نظر محقق مورد بررسی قرار گرفت. پس از رسیدن به نظرات نهایی و استخراج مشکلات کتاب‏های درسی، از یک معلم در هر پایه در خواست شد تا از مباحث مربوط به مفهوم انرژی مطرح شده در کتاب های مورد نظر سوال مطرح نماید. سپس این سوالات طرح شده به تأیید متخصص فیزیک رسید و به وسیله آن ها آزمونی به صورت مصاحبه از دانش آموزان هر پایه، در مورد درک مفاهیم مربوط به انرژی به عمل آمد. تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده با استفاده از روش های کیفی و با ارائه استدلال و استناد به مصاحبه ها صورت گرفت و نتایج وجود مشکلاتی را در سازماندهی محتوای فصول مربوط به انرژی کتاب های علوم و همچنین مواردی از عدم درک مفاهیم توسط دانش‏آموزان در همان فصول را نشان داد. مفاهیم کلیدی: ارزشیابی، سازماندهی، محتوا، کتاب درسی علوم، مفهوم انرژی.